Wieliczka to miasto w województwie małopolskim, będące siedzibą powiatu, założone w pierwszej połowie XII wieku (lata 1123-27), a już od 1290 roku posiadające prawa miejskie.
Wiadomo, jeśli Wieliczka, to sól – z tym surowcem „od zawsze” (pierwsze ślady warzenia tu soli pochodzą z IX wieku) była kojarzona i jemu zawdzięcza rozwój. Początkowo zresztą nazywała się Magnum Sal, czyli Wielka Sól. Tutejsze warzelnie przynosiły państwu ogromne dochody, choć na pewien czas rozwój został zahamowany przez najazd tatarski. Do połowy XIII wieku sól pozyskiwano z solanek, ale w 1252 roku odkryto pokłady soli kamiennej. W XIV wieku Wieliczka znów zapewniała 1/3 dochodów kraju, a od XVI wieku, co jest z pewnością sporą ciekawostką, funkcjonowała tu turystyka kopalniana – gościom umożliwiano zwiedzanie kopalni.
Na początku XVII wieku Wieliczka uchodziła za największe przemysłowe polskie miasto! Przez pewien czas w XIX wieku była uzdrowiskiem, po rebelii chłopskiej w Galicji ośrodek został jednak zrujnowany. 1964 rok to data otwarcia pierwszego w Polsce podziemnego sanatorium dla chorych na astmę. W 1978 roku kopalnię w Wieliczce wpisano na listę Dziedzictwa Kultury UNESCO, a w 1992 roku całe miasto uznano za pomnik historii, od tej pory systematycznie rośnie zainteresowanie turystyką polską i zagraniczną, liczba odwiedzających kopalnię co roku przekraczała milion – w rekordowym roku 2019 było to prawie 2 miliony, potem jednak zaczęła się pandemia i kolejne dwa „wyniki” to 440 i około 700 tysięcy zwiedzających. W 2022 roku wszystko wróciło do normy i milionowy gość zjechał pod ziemię już w listopadzie (tylko 60% turystów to Polacy).
Wieliczka – dla kogo?
Dziś Wieliczka oficjalnie nie ma statusu uzdrowiska, ale działa w niej unikatowe podziemne Uzdrowisko Kopalnia Soli „Wieliczka”, specjalizujące się w profilaktyce i leczeniu chorób układu oddechowego (POChP, nawracające i przewlekłe choroby nosa, zatok, gardła i krtani, przewlekłe zapalenia oskrzeli i płuc, astma oskrzelowa i alergie); prowadzona jest także rehabilitacja po COVID-19. Leczenie odbywa się na głębokości 135 metrów, w powietrzu bez bakterii i alergenów, o stałej temperaturze (13-14,5 stopnia C) i wysokiej jonizacji, dodatkowo wykorzystywana jest tutejsza solanka.
Atrakcje Wieliczki
Cóż można powiedzieć – Kopalnia Soli „Wieliczka” i jej 3,5 kilometrowa Trasa Turystyczna to unikat na skalę światową. Solankowe jeziora, pięknie podświetlone komory w solnych skałach, solne rzeźby i płaskorzeźby, wykonana z soli kaplica św. Kingi, solny żyrandol z 2,5 tysiąca kryształków najczystszej soli to tylko niektóre z czekających tam atrakcji. Jest też mniej popularna, a bardzo ekscytująca Trasa Górnicza, gdzie zwiedzający z kaskami i lampkami na czole wcielają się w początkujących górników, mających do wykonania różne zadania i eksplorują surowe komory. Tak gwoli ścisłości – wszystkie chodniki w kopalni to ponad 300 kilometrów i 9 różnych poziomów...
Na powierzchni także jest sporo zabytków, choć zwiedzający często nie zwracają na nie większej uwagi – jest Zamek Żupny z XIII-wiecznym najstarszym w mieście Szybem Poszukiwaczy (dziś nieczynnym, ale można wejść do jego atrapy), Muzeum Żup Krakowskich, tężnia solankowa trochę przypominająca kształtem stare grodzisko, monumentalny klasztor franciszkanów z zabytkowym, czczonym przez górników obrazem Matki Boskiej Łaskawej namalowanym na kamiennej płycie, piękny rynek i bogato zdobiony kościół św. Klemensa – pierwszego patrona górników.